“Als je je grenzen
niet bewaakt,
is dat het begin
van het einde.”

Vrijheid, respect en fatsoen

Liberalisme weer terug in het hart van de VVD

Gepubliceerd op 16 september 2024

Als liberalen geloven we sterk in een vrije en democratische samenleving. Waarin iedereen zich kan ontwikkelen en niemand wordt uitgesloten. Als liberalen staan we voor én beschermen we de vrijheid van ieder individu om eigen keuzes te maken. Om te zijn of te worden wie we willen zijn, los van maatschappelijke normen en conventies. We kijken positief naar onze medemens en naar de toekomst en laten actief ruimte voor anderen. Dat heeft ons als samenleving altijd ver gebracht.

In de afgelopen decennia zijn we onze liberale waarden en vrijheid evenwel als een vanzelfsprekendheid gaan ervaren. Iets wat er hoe dan ook is en zal zijn. We zijn niet meer gewend dat we voor dezev rijheid moeten opkomen en deze moeten beschermen en verdedigen. Maar zoals we in onze open brief beschreven, zijn we door maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe coalitieverhoudingen op een glijdende schaal beland. Waarbij onze liberale waarden en bevochten vrijheden steeds meer onder druk komen te staan. We zijn onderdeel geworden van een populistische politiek, waarin sprake is van discriminatie en waarin individuen en groepen onnodig worden gekwetst of beledigd,
waarin onrust wordt gezaaid en waarin sprake is van associaties met extremisme. Het gevaar is reëel dat we stapje voor stapje worden meegetrokken in een systeem, waarin regels willekeurig worden toegepast, rechtelijke uitspraken niet vanzelfsprekend worden gevolgd, de persvrijheid onder druk komt, geen sprake meer is van fact based en fair politics en waarin de instituties die onze vrijheid moeten waarborgen en beschermen, langzamerhand worden uitgehold.

Bij deze ontwikkelingen kunnen we niet onverschillig blijven. Denken dat het allemaal zo’n vaart niet loopt. We zien ook aan de ontwikkelingen in de rest van Europa, dat het niet onderkennen van de glijdende schaal waarop wij ons bevinden onze liberale en vrije manier van leven kan bedreigen.

Tegelijkertijd moeten we ook niet blind zijn voor de oorzaken van deze glijdende schaal. Om een populistische politiek tegen te gaan en te voorkomen, is noodzakelijk dat we erkennen dat systemen en instanties soms hebben gefaald en dat de liberale vrijheden die ons zo ver hebben gebracht niet (meer) door iedereen worden ervaren. Het bewaken van de liberale waarden impliceert dus ook dat we hard werken om deze voor iedereen toegankelijk te maken en te houden.

Daarom is dit een pleidooi om als liberalen actief, krachtig en vocaal de grenzen van onze liberale waarden te bewaken en op te staan als deze grenzen worden overschreden. Een pleidooi om ons liberale kompas te herijken en te vechten voor de fundamenten van onze liberale en democratische rechtstaat, waarvan de belangrijkste zijn:

Het recht om te zijn wie je wilt en te geloven wat je wilt. We verdedigen een samenleving waarin iedereen kan deelnemen en waarin mensen hun talenten kunnen ontplooien. We verdedigen het recht om in vrijheid en waardigheid te leven, met gelijke kansen en vrij van vooroordelen of discriminatie en ongeacht seksuele geaardheid, geloof, gender of levensopvatting. Ook verdedigen we de instituties die deze vrijheden uitdragen en borgen. Dit betekent dat we er óók op toezien dat deze instituties dit ook daadwerkelijk doen en dat we zorgen dat geen individuen of groepen buiten de boot vallen.

Respect voor de liberale democratische rechtsstaat waarin we leven. Met al haar instituties, zoals het parlement, onze onafhankelijke rechterlijke macht, de vrije pers en een cultuur van overleg en consensus.

Respect en erkenning van Nederland als open samenleving. Vraagstukken als veiligheid, beperking immigratie maar ook ons verdienvermogen vragen een actieve rol van Nederland in de wereld. Internationale handel is voor onze economie van cruciaal belang en onze hoogtechnologische bedrijven hebben behoefte aan voldoende (internationaal) geschoold personeel. Het beperken van internationale steun, het “flirten” met controversiële regimes en het sluiten van de grenzen passen daar niet bij. Wel het vertrouwen in de kracht van onze samenleving, innovatie en ondernemerschap.

Als aan een van deze kernwaarden wordt getornd, moeten we ons uitspreken. Dat verwachten we van iedere liberaal, maar met name van onze gekozen politici en bestuurders. Daarbij geldt “If you see something, say something” en: “bemoei je ermee!”. Dat betekent concreet:

• We dragen ons eigen duidelijke liberale verhaal weer uit.
• We verdedigen de liberale kernwaarden te allen tijde, zelfs als dat coalities in gevaar brengt.
• We staan pal voor de organisaties en instituties die deze liberale waarden helpen uitdragen en bewaken en zien er op toe dat dit ook daadwerkelijk gebeurt.
• We verankeren de liberalen waarden in wetten, beleid en instituties en we verwachten dat ieder kabinet waaraan wij als liberalen deelnemen dit ook onvoorwaardelijk doet.
• We zijn actief tolerant, maar niet tegenover intolerantie.
• We kijken niet weg bij discriminatie of beledigingen: we staan vooraan om ertegen op te treden.
• We staan op tegen het aantasten van grondrechten, of dit nu gebeurt door de maatschappijvisie van religieus orthodoxen, rechtsradicalen of linksextremisten.
• Wij zorgen voor balans en nuance in de discussie; simplificatie is populisme

Deze kernwaarden zijn een conditio sine qua non voor een vrije democratische samenleving. Onze politici moeten deze maximaal verdedigen en politiek bedrijven met dit liberale kompas. Doen ze dat niet, dan zullen wij hen daar als leden op aanspreken en aan houden.

Onze Boodschap

Door de ontwikkelingen in Nederland, maar ook in Europa en daarbuiten, hebben wij als liberalen juist nu de taak en verantwoordelijkheid om onze vrijheid en onze liberale kernwaarden te beschermen en te verdedigen. Om juist nu op te staan en ons te verzetten tegen populisme en een populistische politiek en de oorzaken daarvan weg te nemen en te voorkomen. Juist nu moeten onze liberale waarden leidend zijn en moeten we onze eigen koers varen, ongeacht electorale consequenties of coalitieverhoudingen. Daar moeten we voor staan. Daar moeten we voor vechten.

Onze kernwaarden omvatten immers ook dat we verantwoordelijk met onze vrijheid omgaan; dat onze vrijheid de vrijheid van anderen niet mag belemmeren en dat we onze democratisch vastgestelde wetten en regels naleven en elkaar daar ook op aanspreken. Dat we anderen dezelfde vrijheid gunnen, dat we actief verdraagzaam zijn ten aanzien van andersdenkenden en dat we anderen tegemoet treden op basis van gelijkwaardigheid.

Als liberalen zijn we gericht op vooruitgang en de mogelijkheid voor iedereen om zich te ontwikkelen in een veilige, vrije democratische samenleving, waarin mensen hun eigen keuzes kunnen maken. We hebben het vertrouwen dat we in staat zijn om te groeien en verder te komen dan we dachten; het vertrouwen dat we onze doelen en ambities zullen realiseren. Met een open blik naar de wereld en zonder ons te verschuilen achter de dijken. Wij zijn een optimistische partij van ondernemende mensen met een positieve blik naar de toekomst.

Daar ligt onze kracht. Dat is onze boodschap.